Başlık : TUNÇ ÇAĞI’NDAKİ KIRMIZI RUJ
Yazar : Manolya Berk
Araştırmacılar, İran’ın Jiroft bölgesinde bulunan, küçük bir şişe koyu kırmızı macunun, muhtemelen eski bir ruj olduğunu söylüyor. Scientific Reports dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre ruj, MÖ 1936 ile 1687 yılları arasına tarihleniyor.
Ekip; şişenin, Mezopotamya metinlerine göre, günümüzdeki Doğu İran bölgesinde iskan etmiş, güçlü bir medeniyet olan Marḫaši kaynaklı olabileceğini düşünüyor.
Bu süslü şişe, 2001 yılında Halil Nehri’nin, İran’ın güneydoğusundaki birçok eski mezarlığı sular altında bırakması ve mezarlardaki eşyaların yerinden oynamasıyla ortaya çıktı. Eser daha sonra, Jiroft Arkeoloji Müzesi’ne yerleştirildi.
Dudak pigmenti, eski İran’da kullanılan birçok güzellik ürününden sadece biriydi. Bölgenin belki de en öne çıkan kozmetik ürünü; sormeh adı verilen, siyah bir tozdan yapılan ve hem kadınların hem de erkeklerin kullandığı göz kalemiydi.
Araştırmacılar şişeyi incelerken; gevşek, koyu mor ince tozu kolayca çıkardılar ve kimyasal yapısını test etmeye başladılar. Analizleri; tozun, hematit (koyu kırmızı rengi veren madde), manganit, braunit, galen, anglesit ve bitki bazlı balmumlarından oluştuğunu ortaya çıkardı. Araştırmacılar, bu karışımın çağdaş ruj tarifleriyle çarpıcı bir benzerlik taşıdığını belirtti.
Karmaşık bir şekilde dekore edilmiş şişe, yeşilimsi kloritten yapılmıştı. Şişenin tarzı; eski Jiroft kültürüne ait diğer klorit eserlere benzese de, diğer özellikleri benzersiz.
İtalya’daki Padua Üniversitesi’nden arkeolog Massimo Vidale, şişenin boyutu ve şeklinin, aynı dönemdeki diğer kozmetik şişelerden tamamen farklı olduğunu söylüyor. Ürünün görünümünün, tıpkı günümüz kozmetikleri gibi, kolay görsel tanımlamaya olanak tanıması; belirli formlara sahip, standart tip kaplarda markalanmış, paketlenmiş ve ticaretinin yapılmış olduğu fikrini destekliyor.
Söz konusu ruj, bir zamanlar hoş kokulara sahip olmalıydı, çünkü koku oluşturmak için eklenmiş olabilecek bitkisel lifler içeriyor. Araştırmacılar, şişenin içeriği hakkında epeyce bilgiye sahip olsa da, şişenin sahibi hâlâ gizemini koruyor.
Vidale, kozmetik ürünlerin arkeolojide sıklıkla gözden kaçırıldığını söylüyor. “Bu eski Tunç Çağı endüstrisine çok az ilgi gösterilmesinin, ikincil bir ‘kadın meselesi’ olarak görülmesinden kaynaklandığına inanıyorum” diyen Vidale, eski erkeklerin de makyaj yapma olasılığına dikkat çekiyor.
Görsel 1: Kırmızı pigment, karmaşık bir şekilde dekore edilmiş bir klorit şişede tutuluyordu. C: Massimo Vidale
Görsel 2: Kozmetik ürünün mineralojik bileşiminin, farklı maddeleri belirten renklerle zenginleştirilmiş bir görüntüsü. C: Federico Zorzi
Kaynaklar: Smithsonian Magazine (20 Şubat 2024), Arkeofili
Kaynak Makale: Eskandari, N., De Carlo, E., Zorzi, F., Dall’Acqua, S., Furlan, C., Artioli, G., & Vidale, M. (2024). A Bronze Age lip-paint from southeastern Iran. Scientific Reports, 14(1), 2670.